Μια... όαση κομμουνισμού μέσα στον ολοκληρωτισμό του Ερντογάν

Η Τουρκία είναι μια χώρα απρόοπτη: εκεί που η κυβέρνηση ολισθαίνει προς τον ολοκληρωτισμό, πετάγεται ένα αγκαθάκι από την τόσο κατακερματισμένη και ταλαιπωρημένη από την αστυνομική καταστολή κοινωνία των πολιτών και δημιουργεί μια αναπάντεχη ανατροπή στο πολιτικό σκηνικό.

Τέτοια περίπτωση είναι μια πόλη στα βουνά της Μεσοποταμίας της επαρχίας Ντερσίμ. Ο δήμαρχός της Φατίχ Μεχμέτ Ματσόγλου αρχικά είχε κάνει τη θητεία του στο Οβατσίκ και στις πρόσφατες εκλογές κατάφερε και βγήκε δήμαρχος της κεντρικής πόλης της επαρχίας.

Είναι θερμός υποστηρικτής της αυτοοργάνωσης στον χώρο εργασίας και της άμεσης δημοκρατίας τόσο σε τοπικό

όσο και σε κρατικό επίπεδο. Μη καλλιεργήσιμη χέρσα κρατική γη έχει δοθεί για καλλιέργεια σε αυτοδιοικούμενους συνεταιρισμούς δίνοντας θέσεις εργασίας και σε γυναίκες.

Οι συνεταιρισμοί κυρίως παράγουν και συσκευάζουν όσπρια, γαλακτοκομικά προϊόντα και μέλι. «Οποιος δεν πειστεί με το εγχείρημά μας στην Ντερσίμ να γίνει κομμουνιστής, σίγουρα θα γίνει όταν δοκιμάσει το μέλι μας», αστειεύεται ο δήμαρχος.

Πάντως κάποιος που θα το δοκιμάσει μπορεί να μη γίνει κομμουνιστής, σίγουρα όμως έχει γίνει ανάρπαστο στην Τουρκία και πάει να γίνει γνωστό και στην Ευρώπη.

Οι συνεταιρισμοί της Ντερσίμ είναι ένας πολιτικός χώρος, όπως τονίζει ο κ. Ματσόγλου, όπου εργάτες μπορούν να οργανωθούν και να έχουν λόγο στην εργασία και στην παραγωγή, πάντα με σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον. Τα βουνά και ο ποταμός του Μονζούρ φημίζονται για τη βιοποικιλότητα του οικοσυστήματός τους.

Το αποτέλεσμα είναι επιπλέον κέρδη τα οποία δεν διανέμονται στα μέλη των συνεταιρισμών, αλλά γίνονται υποτροφίες για τους μαθητές των σχολείων, βιβλιοθήκες ή επενδύονται στην καλλιέργεια της επόμενης σοδειάς.

Η συγκοινωνία είναι δωρεάν και η τιμή του νερού έχει μειωθεί σημαντικά. Επίσης η αίσθηση της αλληλεγγύης προς τις ευάλωτες ομάδες είναι αρκετά αναπτυγμένη και το δημοτικό συμβούλιο έχει υπογράψει ένα καταστατικό με το οποίο διασφαλίζονται τα δικαιώματα των LGBTIQ, ειδικά τώρα που τα κρούσματα διακρίσεων, και σε μερικές περιπτώσεις βίας, αυξάνονται.

Βέβαια ο κ. Ματσόγλου δεν ήρθε ουρανοκατέβατος από το πουθενά. Οι κάτοικοι της περιοχής, παρ' όλο που ζούνε απομονωμένοι στα βουνά, είναι από τους πιο μορφωμένους και ενημερωμένους όλης της Τουρκίας.

Οι εισαχθέντες στα Πανεπιστήμια φτάνουν στο ποσοστό του 90%. Με οικολογική συνείδηση, πολιτικές παραδόσεις που πάνε πίσω στα μαρξιστικά κινήματα του 1970, μάχες εναντίον ορυχείων και λατομείων και χαρακτήρα αμεσοδημοκρατικό. Ακόμα και τα πιτσιρίκια της Ντερσίμ έχουν αποκτήσει πολιτική συνείδηση.

Αστειευόμενος ο δήμαρχος ότι θα τα πετάξει έξω από τη βιβλιοθήκη αν δεν διαβάζουν, πήρε ως ανταπάντηση ότι δεν είναι αυτός που αποφασίζει για το ποιος θα μπαίνει στη βιβλιοθήκη, αλλά το συμβούλιο όλων των κατοίκων.

Φατίχ Μεχμέτ Ματσόγλου, δήμαρχος της τουρκικής επαρχίας Ντερσίμ

«Ο κομμουνισμός βάλλεται τόσο πολύ και άδικα, για να μη διαταραχτεί το υπάρχον σύστημα»

Συναντήσαμε τον δήμαρχο της Ντερσίμ στην Κωνσταντινούπολη, λίγο ταλαιπωρημένο από το πολύωρο ταξίδι του από τα βουνά του Τούντζελι. Δέχτηκε να μας δώσει αυτήν τη συνέντευξη με τον όρο ότι θα στείλουμε τους χαιρετισμούς του στους συντρόφους στην Ελλάδα. Τον ρωτήσαμε για την οικολογική κρίση που μαστίζει την εποχή μας, τους συνεταιρισμούς που δημιούργησε ο δήμος του, ήδη από την προηγούμενη θητεία του, για τον χαρακτήρα της περιοχής που και εκλέχθηκε και για τον κομμουνισμό.

Στη συνέντευξη δεν αναφερόμαστε στην πόλη του ως Τούντζελι αλλά όπως τη λένε οι ντόπιοι: Ντερσίμ. Τούντζελι σημαίνει «μπρούτζινο χέρι» κι είχε δοθεί στην πόλη από το τουρκικό κράτος μετά από μια αιματηρή καταστολή που κατέπνιξε μικρής εμβέλειας εξέγερση κάποιων φυλάρχων της περιοχής το 1938. Το αποτέλεσμα ήταν να την πληρώσουν ακόμα κι αυτοί που δεν είχαν συμμετάσχει στην εξέγερση.

Οι ντόπιοι, kızıl başı όπως τους λένε υποτιμητικά, είναι ένα μείγμα Ζάζα Κούρδων αλεβιτών, συνήθως αριστερών πεποιθήσεων. Οι αλεβίτες είναι ένα παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ και για αυτό κυνηγήθηκαν ως αιρετικοί από τους σουλτάνους. Δεν είναι τόσο δογματικοί όσο οι σιίτες ή οι σουνίτες. Δίνουν έμφαση στην ανθρώπινη ύπαρξη και δευτερεύουσα σημασία στα ιερά κείμενα.

● Στο Ηνωμένο Βασίλειο γίνονται δυναμικές διαδηλώσεις για την κλιματική αλλαγή θεωρώντας το καπιταλιστικό σύστημα τοξικό και κατηγορούν την κυβέρνηση για ολιγωρία μπροστά στην επικείμενη οικολογική καταστροφή. Μαθητές στο Βέλγιο βγαίνουν στους δρόμους μαζικά προσπαθώντας να αφυπνίσουν τους πολιτικούς να αναλάβουν δράση. Ενώ γίνεται κριτική στο υπάρχον σύστημα, από την άλλη δεν υπάρχει κάποια πρόταση ή εναλλακτικό πρόγραμμα. Το εγχείρημα στο Οβαντσίκ με τους συνεταιρισμούς τι εναλλακτική μπορεί να προτείνει στη ζύμωση που γίνεται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη;

Η καταστροφή του περιβάλλοντος οφείλεται σε ανθρωπογενή δραστηριότητα, συντελείται από μας. Οι συνεταιρισμοί μας εξασφαλίζουν την αδιατάρακτη λειτουργία της φύσης. Η δράση μας στο Οβαντσίκ είναι προληπτική προς την αποφυγή μόλυνσης. Δεν γίνεται να υπονομεύουμε το περιβάλλον και μετά να σκεφτόμαστε πώς θα μειώσουμε τους ρύπους. Πρέπει να υπάρξει μια προληπτική πολιτική κι όχι απλώς αποκατάσταση της ζημιάς που έχουμε ήδη δημιουργήσει.

Στο Οβαντσίκ δημιουργήσαμε συνεταιρισμούς, κοοπερατίβες καλλιέργειας της γης. Είναι μια μορφή αυτοοργάνωσης και αυτοδιοίκησης πάνω στην παραγωγή και στην εργασία. Ο εργαζόμενος και η διοίκηση έχουν λόγο στην παραγωγή και στις εργασιακές συνθήκες.

Βασίζονται σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης και έλλογης χρήσης φυσικών πόρων, το οποίο διατηρεί και προστατεύει το ζωτικό περιβάλλον. Συγχρόνως είναι ένας τρόπος να δώσουμε αξία στην εργασία για το προϊόν που παράγουμε.

Οι συνεταιρισμοί μας διαφέρουν από την πλειονότητα των άλλων τόσο στην Τουρκία όσο και στον υπόλοιπο κόσμο διότι δεν είναι ένα όχημα κερδοφορίας, ούτε ένα είδος εταιρείας. Τους βλέπουμε από μια καθαρά σοσιαλιστική ματιά. Το πλεόνασμα από τα έσοδα των συνεταιρισμών δεν το μοιραζόμαστε μεταξύ μας, αλλά το διαθέτουμε στην εκπαίδευση (βιβλιοθήκες, υποτροφίες κτλ.) και επενδύουμε στην καλλιέργεια της επόμενης σοδειάς.

● Τις τελευταίες δεκαετίες ο κομμουνισμός παρουσιάζεται σαν αποτυχημένη ιδεολογία, κυρίως στην Ευρώπη και στην Αμερική. Αυτή η αρνητική θεώρηση υπάρχει και στην Τουρκία και σε συνδυασμό με την ολοένα αυξανόμενη ισλαμοποίηση ταυτίζεται με την αθεΐα και τον εκφυλισμό. Νομίζετε ότι μπορεί να αναβιώσει;

Οπου πήγε να εφαρμοστεί το κομμουνιστικό ιδεώδες, δέχτηκε σκληρή επίθεση από το ήδη υπάρχον καπιταλιστικό σύστημα. Μην ξεχνάτε ότι ο κομμουνισμός είναι ένας κοινωνικός τρόπος ζωής. Ο ατομικισμός παρουσιάζεται σαν κάτι το φυσικό, αλλά δεν είναι εύκολο βίωμα για τους περισσότερους ανθρώπους. Εννέα άνθρωποι κρατάνε τον μισό πλούτο όλου του πλανήτη.

Ποιος είναι ο λόγος που μια ιδεολογία όπως αυτή του κομμουνισμού βάλλεται τόσο πολύ και τόσο άδικα; Προφανώς για να μη διαταραχτεί το υπάρχον σύστημα. Για τον ίδιο λόγο παρουσιάζεται σαν εκφυλισμός σε θεολογικά καθεστώτα, λένε στους ανθρώπους ότι οι κομμουνιστές θα σας πάρουν τα σπίτια σας, τις γυναίκες σας και τις περιουσίες σας – ενδιαφέρον πάντως είναι πόσο υποβιβάζουν τη γυναίκα και την εξισώνουν ως περιουσιακό στοιχείο ευάλωτο στην αρπαγή.

Το εγχείρημα στην Ντερσίμ δείχνει ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα, είναι απείρως καλύτερα από ό,τι τα παρουσιάζουν.

Ωστόσο όσο πιο πολύ εξαθλιώνεται ο κόσμος, τόσο οι καπιταλιστές αισθάνονται ανασφαλείς, κάτι που οδηγεί σε εμπόλεμες συρράξεις με τους ανά τη Γη αποστερημένους και ενδεείς να εμπορευματοποιούνται και να γίνονται πιόνια στους πολέμους που διεξάγονται. Ακριβώς αυτή τη στιγμή χρειαζόμαστε τον κομμουνισμό, επειδή ως ιδεολογία είναι ανθρώπινη και ευσυνείδητη.

● Το 1938 υπήρξε μια σφαγή στην Ντερσίμ από τον στρατό: όσοι επέζησαν, εξορίστηκαν. Ηταν ένα σοκ για την κοινωνία της περιοχής, το οποίο προκάλεσε συλλογικό τραύμα που περνάει από γενιά σε γενιά. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί μια τόσο θλιβερή συλλογική μνήμη;

Το 1937-38 έγινε ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας στην Ντερσίμ. Οπως είπες, έχει περάσει από γενιά σε γενιά. Ακόμα και να προσπαθήσουμε να κάνουμε τους ανθρώπους να το ξεχάσουν δεν γίνεται. Τα βουνά, τα ποτάμια, η φύση όλη έγιναν μάρτυρες σε μια γενοκτονική σφαγή. Το κράτος πρέπει να ξεκινήσει ένα διάλογο για το τι έγινε και να αποκαταστήσει τη χαμένη τιμή των θυμάτων.

● Η Ντερσίμ είναι αλεβί. Τι μπορεί να προσφέρει η αλεβίτικη κουλτούρα σε ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα;

Ο αλεβιτισμός δεν μπορεί να συγκριθεί με κάποιο άλλο θρησκευτικό δόγμα, είναι τρόπος ζωής. Εμείς είμαστε πιο πολύ σοσιαλιστές και δεν μας ενδιαφέρει το θεολογικό κομμάτι τόσο, αλλά η πολιτισμική πλευρά του. Οι αλεβίτες βρίσκονται σε άρρηκτη σύνδεση με τη φύση και την εσωτερικεύουν. Ντερσίμ, επίσης, είναι kızıl başı (¹). Πάντα καταπιέζονταν, αρχικά από τους σουλτάνους κι αργότερα από το τούρκικο κράτος κι αυτός είναι ο λόγος που ο σοσιαλισμός αναπτύχθηκε στην περιοχή και βρήκε τόσο πρόσφορο έδαφος. Για αυτόν τον λόγο είναι τόσο μπροστά πολιτικά και πνευματικά σε σχέση με την υπόλοιπη Τουρκία και έχουν την ικανότητα για αυτοργάνωση και αυτοδιοίκηση. Είναι μια κοινωνία που αγαπά τη γνώση, το διάβασμα και έχει στραμμένο το πρόσωπο προς το φως.

(¹) Ορος που είχε δοθεί στους αντάρτες της περιοχής από τoν 15o αιώνα